İstanbul Teknik Üniversitesinde Deprem ve Deprem Mühendisliğine yönelik çalışmalar 1939 Erzincan depremi ile başlamıştır. Bu kapsamda Nafia Vekaletince yürütülmüş birçok çalışmaya katılınmış ve 1951 yılında İTÜ Rektörlüğüne bağı olarak Sismoloji Enstitüsü kurulmuştur. UNESCO yardımıyla çalışmaya başlayan ve depremlere dayanıklı yapılar üzerinde araştırma yapmak üzere kurulan Sismoloji Enstitüsü daha sonra Japon bilim adamlarının katkısı ile ülkemizde ilk defa Deprem Mühendisliği ve Sismoloji konularında araştırmalara başlamış ve değerli bilim adamları yetiştirmiştir. Ancak 1982 yılında 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu sonrası bu enstitü kapatılmıştır.
Deprem Mühendisliği konusunda bir Milli Komitesi kurulması çalışmaları, 1965 yılından itibaren başlamış ve Deprem Mühendisliği Türk Milli Komitesi, Rahmetli Prof. Dr. Rifat YARAR başkanlığında 1973 de kurularak faaliyete geçmiştir. Deprem Mühendisliği Türk Milli Komitesinin faaliyetleri kapsamında 1975 yılında Avrupa Deprem Mühendisliği Konferansı organize edilmiş ve Komite, 1975 Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmeliğin çıkarılmasında aktif olarak görev almıştır. 1976 yılında UNDP/UNESCO 014 sayılı ve ‘’Balkan Ülkelerinde Deprem Tehlikesinin Azaltılması’’ başlıklı proje çalışmalarına katılınmıştır. Deprem Mühendisliği Milli Komitesi 1980 yılında İstanbul’da 7.Dünya Deprem Mühendisliği Konferansını organize etmiştir.
Prof. Dr. M. Hasan BODUROĞLU’nun İnşaat Fakültesi Dekanlığı döneminde Japon Bilim adamları ile yürütülen çalışmalar sonucu 1993 yılında JICA tarafından desteklenen beş yıllık işbirliği anlaşması projesi kapsamında İTÜ de Deprem Mühendisliği Araştırma Alt Merkezi ile Deprem Mühendisliği Eğitim ve Öğretim Alt Merkezi kurulmuştur. Süresi iki yıl uzatılan ve sekiz yıl süren bu proje kapsamında İTÜ Yapı ve Deprem Mühendisliği Laboratuvarı kurulmuş ve deneysel araştırma yapma imkanına kavuşulmuştur. Ayrıca bu kapsamda kurulan Deprem Eğitim Merkezi bu merkezde geliştirilen bilgilerin mühendislere aktarılması amacıyla JICA ile Third Country Training Programı kapsamında Azerbaycan, Bosna Hersek, Bulgaristan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Makedonya, Moldova, Romanya,Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan’dan gelen yaklaşık 70 kişiye 2003 ve 2004 yıllarında üç adet Earthquake Engineering kursu düzenlenmiştir.
Üniversitemizde Deprem Mühendisliği konusunda yapılan araştırmaların yanında İnşaat Mühendisliği Bölümünün Yapı Mühendisliği Lisansüstü Programı kapsamında tez opsiyonu olarak Deprem Mühendisliği programı devam etmiştir.
Prof.Dr. M. Hasan BODUROĞLU’ nun İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanlığı döneminde 2001 yılında Lisansüstü Programlarının yeniden yapılanması çalışmaları içinde İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Ana bilim Dalı altında Deprem Mühendisliği Programı açılmıştır.
2000 yılında Amerika Birleşik Devletlerinin Federal Acil Durum Kurumu (FEMA) ile yapılan Afet Yönetimi Eğitmenlerin Eğitimi projesi kapsamında 31 öğretim üyesi afet ve acil durum yönetimi konusunda teorik ve uygulamaya yönelik eğitim almışlardır.Bu birikimden yararlanılarak 2001 yılında Afet Yönetim Merkezinin kurulmasından sonra Oklahoma State ve Texas A&M Üniversitelerinin katkıları ile İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsünde Afet ve Acil Durum Yönetimi Tezsiz Yüksek Lisans Programı başlatılmıştır.
Deprem riskinin azaltılması çalışmalarının temel hususlardan en önemlileri deprem mühendisliği ve afet yönetimidir.
Deprem Mühendisliği, mühendislik sismolojisi, yapı mekaniği, altyapı, zemin ve zemin dinamiği gibi konuları içeren disiplinlerarası bir bilim alanıdır. Tüm dünyada Deprem Mühendisliği ancak lisansüstü bir eğitim konusu olmaktadır. Bu programın gelişmesi için bağımsız bir ana bilim dalı yapılanmasına ihtiyaç vardır. Benzer durum Afet Yönetimi içinde geçerlidir. Bu da ancak şimdilik bu iki ana bilim dalını içeren Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitüsünün kurulmasıyla gerçekleşmiştir.
Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitü’nün kurulması, ülkemizdeki diğer kurumlar için öğretim üyesi yetiştirilmesine katkıda bulunacak, bu öğretim üyeleri Doktora eğitimlerinden sonra, farklı kurumlara da İTÜ bilimsel birikimini götüreceklerdir. Böylece ülkemiz açısından yurt dışına doktoraya çok sayıda öğrencimizin yollanmasının da önüne geçilebilecek ve kaynak tasarrufu sağlanacaktır. Ayrıca ‘Deprem Mühendisliği’ konusunda Avrupa ve Amerika’da çalışan Türk asıllı akademisyenlerimize Türkiye’de aynı imkanlara sahip bir ortamda çalışma olanağı verilerek tersine beyin göçünü sağlamak hedeflenmektedir.
Uluslararası rekabet üniversitemizin ileri gidebilmesinin en önemli şartıdır. Gelişmiş dünyada bilim, çok disiplinli çalışmalara yönelmiştir. Dünya ile rekabet edebilmemizin en önemli şartı çok disiplinli çalışmalar üretebilmemizdir. ‘Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitü’nün kurulmasıyla üniversitemiz bünyesinde belirtilen alanlarda çok disiplinli çalışmaların yapılabileceği bir merkez olmayı hedeflemektedir. Bu amaçla “Deprem Mühendisliği” ile “Afet ve Acil Durum Yönetimi” Ana bilim Dallarını içeren Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitüsü kurulmuş ve ilgili yönetmelik T.C. Resmi Gazete'nin 06.10.2010 tarihindeki 27721 sayılı nüshasında yayınlanmıştır.